Pragnieniem Gabrieli Zapolskiej (wł. Maria Gabriela Janowska) od najmłodszych lat było zostać aktorką. Swoją pasję zaczęła realizować występując w galicyjskich zespołach wędrownych i teatrach amatorskich w Warszawie. Występowała także na deskach teatru we Lwowie, w Poznaniu i Krakowie. W celu doskonalenia swoich aktorskich umiejętności i osiągnięcia większego uznania wyjechała do Paryża.
W stolicy Francji przebywała pięć lat obracając się w środowisku teatralnym i artystycznym, jednocześnie występując w składzie słynnego Théâtre Libre A. Antoine’a, a także modernistycznego Théâtre de l’Œuvre. Po powrocie do kraju podjęła pracę w krakowskim teatrze.
Gra aktorska nie była jednak jedynym źródłem utrzymania artystki. Pod pseudonimem Gabrieli Zapolskiej zajmowała się również pisaniem nowel, powieści, komedii satyrycznych, a także dramatów – gdzie często ukazywała mieszczańską hipokryzję i pruderię. Pod wpływem Émila Zoli i innych naturalistów opisywała fakty i zjawiska życia codziennego.
Jej utwory, takie jak opowiadanie „Małaszka”, powieści „Kaśka Kariatyda”, „Przedpiekle” stały się przedmiotem wielu dyskusji. Ze względu na dominujący w nich naturalizm wywołały oburzenie konserwatywnej krytyki. W powieściach „O czym się nie mówi” i „O czym się nawet myśleć nie chce” podjęła problematykę prostytucji i chorób społecznych. Napisała wiele utworów.
Jednym z najpopularniejszych jest „Moralność pani Dulskiej” – powieść napisana w krótkim czasie na zamówienie Teatru Miejskiego we Lwowie. Utwór doczekał się także ekranizacji filmowej. W tym roku odbyło się w Polsce Narodowe Czytanie ze wspomnianym powyżej utworem Zapolskiej.
Mocny i konfliktowy charakter artystki uniemożliwił jej zrobienie wielkiej kariery. Przez pewien czas prowadziła swoją szkołę aktorską i utworzyła Teatr Niezależny Gabrieli Zapolskiej.
Ostatnie lata życia spędziła we Lwowie. Zmarła 17 grudnia 1921 roku i została pochowana w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Łyczakowskim.
Opr. Waldemar Roszczuk /fot. Domena Publiczna
